མདོ་ལ་རྫོང་གིས་རིག་གནས་གནས་སྐོར་མཉམ་འདྲེས་ཀྱི་ཕན་འབྲས་མངོན་པ་དང་། ཐབས་མང་མཉམ་སྤྱོད་ལ་བརྟེན་ནས་འཕེལ་རྒྱས་བསྙེགས།

ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་རིང་། མདོ་ལ་རྫོང་གིས་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་མཚོ་སྔོན་དུ་རྟོག་ཞིབ་གནང་སྐབས་ཀྱི་གསུང་བཤད་གལ་ཆེན་དང་། མཚོ་སྔོན་བྱ་བའི་མཛུབ་སྟོན་གལ་ཆེན་གྱི་དགོངས་དོན་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཏེ། ཧུར་བརྩོན་དང་རང་འགུལ་ངང་ཞིང་ཆེན་ཡོངས་ཀྱི“ལྟེ་བ་གཅིག་དང་མུ་ཁྱུད་གཅིག རྒྱུད་སྣ་མང”གི་སྐྱེ་ཁམས་གནས་སྐོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྐྱེ་ཁམས་གནས་སྐོར་དམིགས་ས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་རྒྱུ་འཛིན་བྱེད་དུ་བྱས་ཤིང་། ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས“བྱང་ཕྱོགས་མདོ་ལར་སྐྱོད་པའི”རིག་གནས་གནས་སྐོར་རྒྱུད་ཀྱི་སྤུས་ཀའི་ནང་སྙིང་མཐོར་འདེགས་སུ་བཏང་། ཁུལ་ཨུ་དང་ཁུལ་སྲིད་གཞུང་གི་ལས་ཀའི་བླང་བྱར་ནན་ཏན་དུ་གཞིགས་ནས“རིག་གནས་ཀྱིས་གནས་སྐོར་བསྐྲུན་པ་དང་གནས་སྐོར་གྱིས་རིག་གནས་མངོན་པ། རིག་གནས་གནས་སྐོར་མཉམ་འདྲེས”བཅས་ཀྱི་སྤྱིའི་བསམ་ཕྱོགས་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ལ། གསར་བརྗེའི་རིག་གནས་ཀྱི་ནང་དོན་སྔོག་འདོན་གཏིང་ཟབ་ངང་། བྱེད་ཐབས་སྣ་མང་མཉམ་སྤྱོད་སྒོས་རིག་གནས་གནས་སྐོར་གཏིང་ཟབ་ཏུ་སྤེལ། 2024ལོར། རྫོང་ཡོངས་སུ་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་གནས་སྐོར་བ་མི་ཐེངས་ཁྲི218.98ལ་སྣེ་ལེན་ཞུས་པ་དེ་དུས་མཚུངས་ལས14.9%འཕར་བ་དང་། ཕྱོགས་བསྡུས་ཡོང་འབབ་སྒོར་དུང་ཕྱུར14.54ཟིན་པ་དེ་དུས་མཚུངས་ལས21.2%འཕར་ཡོད།

རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྒྱུན་འཛིན་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་སྟེ་ཤེས་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྒྱུན་མཐུད་པ། རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྒྱུན་འཛིན་བྱ་རྒྱུར་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་སྟེ་གསར་བརྗེའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་སྣེ་ཁྲིད་ནུས་པ་དང་ཆིག་སྒྲིལ་ནུས་པ། ཤུགས་རྐྱེན་བཅས་སྔར་བས་ཆེ་རུ་གཏོང་ཆེད། རྒྱལ་ཡོངས་རིག་གནས་ཁྱབ་བཤེར་ལས་དོན་ཐེངས་བཞི་བར་སྐུལ་འདེད་ཏན་ཏིག་བཏང་ལ། ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་གསར་བརྗེའི་གནས་སྐོར་གྱི་ཚད་ལྡན་ལྗོངས་ཁུལ་རེ་ཞུ་ཧུར་ཐག་བྱས་པ་དང་། རྫོང་ཁོངས་ནང་ཁུལ་དང་ཉེ་འཁོར་གྱི་སྤུན་ཟླའི་རྫོང་གྲོང(ཁུལ)གི་གསར་བརྗེའི་རིག་གནས་ཐོན་ཁུངས་གཅིག་སྒྲིལ་སྒོས་དམར་དམག་ནུབ་ལམ་དམག་གི་གཙོ་ཐིག་དམ་པོར་བཟུང་ཞིང་། གསར་བརྗེའི་མི་སྣ་དང་གསར་བརྗེའི་བྱ་གཞག་གི་ནང་གནས་འབྲེལ་བ་གཞིར་བཟུང་། ཨ་མྱེས་སྟོང་སོའི་ནགས་ཚལ་སྒར་འདེབས་རྟེན་གཞིར་མདོ་ལ་རྫོང་སྟོང་སོ་གསར་བརྗེའི་རིག་གནས་སྐྱེ་ཁམས་རྐང་བགྲོད་ལམ་ཐིག་གི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གཞི་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་། མདོ་ལ་རྫོང་དམར་དམག་ནུབ་ལམ་དམག་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་དམག་དཔུང་གཉིས་པའི་རྗེས་དྲན་གླིང་དུ་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི2Aལྗོངས་ཁུལ་གསར་སྐྲུན་བྱས་པའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག གསར་བརྗེའི་ཞིབ་སློབ་རྟེན་གཞི1གསར་སྐྲུན་བྱས་ལ། གནས་སྐོར་ནང་དོན་དང་རྣམ་པ་ཟམ་མ་ཆད་པར་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་བཏང་སྟེ། མི་སྔར་བས་མང་བོར“ལྷ་ཁམས་མདོ་ལའི”ལོ་རྒྱུས་དང་ཐོན་ཁུངས་ལ་རྒྱུས་ལོན་དུ་བཅུག་པ་དང་། གསར་བརྗེའི་རིག་གནས་གནས་སྐོར་སྤུས་རྟགས་གསོ་སྐྱོང་ཧུར་ཐག་བྱས། རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མངོན་མིན་ཤུལ་བཞག་རྣམ་གྲངས1དང་། ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྣམ་གྲངས5དང་། ཁུལ་རིམ་པའི་མངོན་མིན་ཤུལ་བཞག་རྣམ་གྲངས10དང་། རྫོང་རིམ་པའི་ཤུལ་བཞག་རྣམ་གྲངས17བཅས་ལ་མིང་བཏགས་ནས། ཤུལ་བཞག་རྒྱུན་འཛིན་མཁན46གསོ་སྐྱོང་བྱས་པའི་ཁྲོད། ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་རྒྱུན་འཛིན་པ4དང་། ཁུལ་རིམ་པའི་རྒྱུན་འཛིན་པ7དང་། རྫོང་རིམ་པའི་རྒྱུན་འཛིན་པ35ཡོད། མདོ་ལ་རྫོང་གི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་འགྲེམ་སྟོན་ཁང3བསྐྲུན་ཡོད། མདོ་ལའི་མཁར་དམར་གནའ་མཁར་ཤུལ་བཞག་སྤྱི་གླིང་ལྗོངས་ཁུལ་དེ་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་རིག་གནས་གནས་སྐོར་ཐོན་ལས་འདུ་གནས་ཁུལ་དང་པོའི་དཔེ་སྟོན་ཁུལ་གྱི་མིང་ཐོར་ཚུད་ཡོད།

རིག་དངོས་ཤུལ་བཞག་གི་འགུག་ཤུགས་སྐུལ་སློང་སྒོས་མདོ་ལའི་གཏམ་རྒྱུད་ལེགས་པར་བཤད་པ། དྲ་ཕྱི་བརྒྱུད་དམར་དམག་ནུབ་ལམ་དམག་གིས་མདོ་ལར་འཐབ་བསྒྱུར་བྱས་པའི་གཏམ་བརྒྱུད་གསར་རྩོམ་གྱི་གཙོ་ཐིག་ཏུ་བཟུང་ཞིང་། “མཁར་དམར་མཇལ་འཛོམས་ཤུལ་བཞག”དང“མདོ་ལའི་སྲིད་དབང་གསར་སྐྲུན་ཤུལ་བཞག”སོགས་ཀྱི་གསར་བརྗེའི་ཐོན་ཁུངས་སྔོག་འདོན་གཏིང་ཟབ་སྒོས། རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་གསར་རྩོམ་དང་གར་སྟེགས་ཟློས་གར་སྒྲིག་འཁྲབ། རང་མོས་སྨྱན་སྦྱོར་གྱི་བརྙན་ཟློས་བཟོ་བ་སོགས་བྱ་ཐབས་སྣ་མང་སྤྱད་དེ་སིམ་འཛུལ་རྣམ་པའི་འཁྲབ་ཚན་ཆུང་གྲས་གསར་སྐྲུན་བྱས། “རིག་གནས་གཞི་རིམ་དུ་སྐྱེལ་བ”དང་། “ཐང་ཆེན་རིག་གནས་གཟའ་འཁོར”དང“ཡུལ་གྲོང་གཅིག་ལ་སྤུས་རྟགས་གཅིག”སོགས་རིག་གནས་གནས་སྐོར་བྱེད་སྒོ་རྒྱ་ཁྱབ་ངང་སྤེལ་བ་དང་། རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོང་གི་མཁའ་དབུགས་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་བསྐྲུན་ཡོད། དྲ་ལམ་དུ་སྐད་འཕྲིན་སྤྱི་སྟེགས་སོགས་སྨྱན་སྦྱོར་གསར་བའི་སྟེགས་བུ་བེད་སྤྱོད་གང་ལེགས་བྱས་ཏེ། རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོང་བཅའ་ཁྲིམས་དང་ཁྲིམས་སྲོལ་གསལ་འགྲེལ་དང་། རིག་དངོས་གཏམ་རྒྱུད། སྲུང་སྐྱོང་གྱོད་དཔེ་སོགས་ཀྱི་ནང་དོན་ཡོངས་བསྒྲགས་བྱས་པས། དྲིལ་སྒྲོག་གི་ཁྱབ་རྒྱ་ནུས་ཤུགས་ལྡན་པའི་ངང་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། མང་ཚོགས་ཀྱི་སྲུང་སྐྱོབ་འདུ་ཤེས་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ། “ལྷ་ཁམས་མདོ་ལ”དང“མདོ་ལར་ཕྱིན་ཚེ་རི་གཞན་ལྟ་འདོད་མེད་པའི”གསེར་གྱི་མིང་བྱང་གསལ་བར་བྱས་པས་རིག་དངོས“གནས”ཐུབ་པར་བྱས་པ་ཙམ་དུ་མ་ཟད་སྔར་བས“གསོན་ཉམས”དོད་པར་བྱས། 2024ལོར་རིག་གནས་གཞི་རིམ་དུ་སྐྱེལ་བ་སོགས་རིག་གནས་གནས་སྐོར་གྱི་བརྗོད་དོན་གཙོ་བོའི་བྱེད་སྒོ་ཐེངས60ལྷག་ཙམ་སྤེལ་བ་དང་། དྲིལ་སྒྲོག་ལག་དེབ་ཁྲི4ལྷག་ཙམ་སྤྲད་ཅིང་། འཕྲེད་དར70བཀལ་ཡོད།

རིག་གནས་གནས་སྐོར་མཉམ་འདྲེས་གཏིང་ཟབ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གསོན་ཤུགས་མངོན་པར་བྱས་པ། མདོ་ལའི་མི་རིགས་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་གཙོ་གནད་དུ་བཟུང་ནས་རིག་རྩལ་འཁྲབ་སྟོན་དང་། ཤུལ་བཞག་མ་ཡིན་པའི་རྣམ་གྲངས། དུས་སྟོན་དང་རྟེན་འབྲེལ་ཞུ་བའི་བྱེད་སྒོ། རིག་གནས་ལུས་རྩལ་འགྲན་སྡུར། སྤུས་རྟགས་རིག་གནས་སོགས་སྣ་མང་རིག་གནས་དང་གནས་སྐོར་མཉམ་འདྲེས་ལ་བརྟེན་ནས“ཨ་རིག་གླུ་ཤགས་དང་སྒོ་མེ་རྩེད་རིག ཨ་རིག་གི་གཉེན་སྲོལ། ནོར་ལུག་གི་མགོ་ལས་བྱས་པའི་ལས་སྣོན་བཟོ་རྩལ”སོགས་རྒྱལ་ཁབ་དང་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་རིག་གནས་འགུག་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ལ། ཤུལ་བཞག་རིག་གནས་སློབ་གྲྭར་སྐྱོད་པ་དང་། མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་དུ་སྐྱོད་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ། སྐྱེ་ཁམས་ལྟ་སྐོར་དང་དམངས་སྲོལ་རིག་གནས་མྱོང་རོལ། སྤྲོ་གསེང་། ཁམས་གསོ། རྐང་བགྲོད་དང་སྒར་འདེབས་སོགས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་བ་ཧུར་ཐག་ཏུ་བསྐྲུན། 2024ལོར་ལྗོངས་རྒྱུའི་རིག་གནས་གསར་གཏོད་ཀྱི་ཐོན་རྫས་རིགས24དང་སྣ142གསར་སྐྲུན་བྱས་པ་དང་། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི4Cརིམ་པའི་རང་སྐོར་གནས་སྐོར་རླངས་འཁོར་གྱི་སྒར་ས1གསར་སྐྲུན་བྱས། ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་རང་སྐོར་རླངས་འཁོར་སྒར་ས2དང་། སྐར་བཞི་རིམ་པའི་གནས་སྐོར་སྣེ་ལེན་ས་ཚིགས1བསྐྲུན། «མདོ་ལའི་བླ་སྲོག་ལས་ཧོང་ཧྥན་གཡུལ་འགྱེད»ཅེས་པའི་གར་སྟེགས་ཟློས་གར་ལ་ཆེད་མཁས་པས་དཔྱད་ཞིབ་ཆོག་མཆན་ཐོབ་པར་མ་ཟད་ཐོག་མའི་འཁྲབ་སྟོན་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་། མདོ་ལ་རིང་མོའི་རྩྭ་ཐང་ཡུལ་སྲོལ་རིག་གནས་གནས་སྐོར་མུ་འབྲེལ་བྱེད་སྒོ་དང་ཨ་མྱེས་སྟོང་སོའི་ནགས་ཚལ་རྐང་བགྲོད་དང་རི་འཛེགས། “ལྷ་ཁམས་སྤྲོ་མྱུལ། གངས་འཁྱག་མདོ་ལའི”ལོ་གསར་བསུ་བའི་བྱེད་སྒོ་སོགས་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་རིག་གནས་ལུས་རྩལ་བྱ་འགུལ20ལྷག་རབ་དང་རིམ་པར་སྤེལ།